دانشگاه آزاد قابل وقف کردن نیست

محمدرضا کایینی معاون امور اوقافی و خیریه در خصوص تعریف وقف گفت: به طور کلی وقف به اموالی گفته می شود که از منافع آن در راه خیر و برکت دیگران استفاده شود که این امر در گذشته نیز انجام می شد. با گذشت 30 سال از انقلاب حدود 6 هزار وقف به اموال وقفی افزوده شده که بیشتر آنها آپارتمان و زمین های زراعی بوده اند، این در حالی است که افراد جامعه هنوز با مفهوم وقف به طور کامل آشنا نیستند و مطمئن هستیم که با تبلیغات رسانه ها مردم بیشتر به این امر ترغیب می شوند و با این روش در ثروت تعدیل ایجاد می شود؛ در حال حاضر مقررات سختی بر وقف حاکم است که با تعدیل این قوانین مردم گرایش بیشتری به آن پیدا خواهند کرد. خبرنگار خبرگزاری برنا در راستای تنویر افکار عمومی در خصوص وقف، وقف اموال عمومی و شرایط آن با معاون امور اوقافی سازمان اوقاف مصاحبه ای تفصیلی انجام داده است که در زیر می خوانید.

برنا: چه اموالی شرایط وقف دارند؟
کایینی: طبق مبانی فقهی اموالی که در مالکیت حقیقی فرد باشد و هیچ شبهه ای در مالکیت آن وجود نداشته و هدف واقفین در راستای منافع جامعه و قربت الهی باشد، شرایط وقف را دارد. فرد واقف باید عاقل، بالغ و جایز التصرف باشد و به دلیل منفعت اموال خود را وقف نکرده باشد چون افراد نمی توانند مال خود را برای دریافت سود آن وقف کنند.
متاسفانه در خصوص مالکیت حقوقی هنوز نظریه دقیقی از طریق منابع فقهی و قوانین و مقررات ارائه نشده است.
در خصوص وقف سرقفلی اموال نیز در میان مراجع نظرات متفاوتی وجود دارد و قانون هم تصمیم قطعی و دقیقی ارائه نکرده است. اما موسسه قلم چی دارای هویت حقوقی است تمام اموال خود را وقف کرده وقفنامه آن را در اختیار سازمان اوقاف قرار داده است.

برنا: درباره مالکیت حقوقی اموال چه تصمیمی گرفته شده است؟
کایینی: کار گروهی به نام هیأت فنی، فقهی و حقوقی براساس قانون تشکیل شده است که این افراد به علم روز و مبانی فقهی آشنا هستند و بر وقف نظارت دارند.

برنا: چه مراحلی برای انجام وقف باید طی شود؟
کایینی: اداره اوقاف و امور خیریه در همه استان ها آمادگی دریافت اموال وقفی را دارند، به طوریکه در شهرستان های استان تهران 23 اداره اوقاف وجود دارد که افراد پس از مراجعه، مدارک اولیه را جهت تشخیص مالکیت دریافت می کنند و در صورت موافقت وقف نامه تنظیم می شود و برای قطعیت با حضور دو شاهد در مرکز اسناد رسمی، سند رسمی صادر می شود؛ ممکن است مال وقفی نیز به فرد مورد نظر اجاره داده شود و مبلغ دریافتی صرف نیت وقف کننده شود.

برنا: آیا اموال دولتی و عمومی را می توان وقف کرد؟
کایینی: اموال دولتی و عمومی شرایط وقف را ندارند در این میان می توان از دانشگاه آزاد اسلامی نام برد که بررسی های انجام شده نشان می دهد قسمتی از اموال این دانشگاه اموال دولتی، قسمتی مربوط به محل درآمد دانشگاه و بخشی هم نذر و هبه مردم است. بخش هایی از اموال دانشگاه آزاد دارای وقف نامه است که در ماده یک قانون اوقاف، اموالی که به امور عام المنفعه حتی اگر هم وقف نامه برای آنها تنظیم نشده باشد، حکم موقوفات عامه را دارد.

اموال وقفی دوبار وقف نمی شود به همین دلیل با وقف دانشگاه آزاد مخالفت می شود، زیرا بخشی از اموال آن در گذشته وقف شده است.
اما مسئله اینجاست که برخی ها برای گریز از سیستم مالیات و شورای عالی فرهنگی به وقف روی می آورند که این امر صحیح نیست.

برنا: مالکیت اموال وقفی با کیست؟
کایینی: مالکیت اموال وقفی با وقف است و سازمان اوقاف هم مالک محسوب نمی شود بنابراین اگر اموال دانشگاه آزاد وقفی باشد آنها نمی توانند تصمیم گیرنده باشند زیرا این اموال تا ابد وقف است.

برنا: آیا نظارتی بر اموال وقفی دانشگاه آزاد وجود دارد؟
کایینی: دانشگاه آزاد تصمیم دارد که مجددا  اموال خود را وقف کند و این بر خلاف قانون است، طبق قانون، دو ماه پس از وقف اموال، وقف نامه در اختیار سازمان اوقاف قرار می گیرد و تاکنون چنین مدارکی از سوی دانشگاه آزاد در اختیار سازمان قرار نگرفته است به همین علت سازمان اوقاف نمی تواند بر اموال دانشگاه آزاد نظارت داشته باشد.
بنابراین سازمان اوقاف باید مالکیت اموال دانشگاه آزاد را بررسی کند. احتمال دارد برای تشخیص مالکیت اموال دانشگاه آزاد اطلاعیه عمومی داشته باشیم تا افرادی که اموال خود را وقف این دانشگاه کرده اند، مشخص شوند. 
در بحث مالکیت دانشگاه آزاد باید تاریخچه آن را بررسی کرد، به این معنا که باید ببینیم در ابتدای تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1361، این کار با پول و هزینه عده‌ای خاص انجام شده یا دولت این هزینه را تقبل کرده است. حتی اگر بخشی از هزینه‌های تاسیس دانشگاه آزاد را دولت تقبل کرده باشد، مالکیت این دانشگاه دیگر خصوصی نخواهد بود، بلکه این دانشگاه متعلق به اموال عمومی خواهد بود و مال عمومی را نمی‌توان وقف کرد.
 
برنا: آیا ممکن است وقف دانشگاه آزاد قانونی شود؟
کایینی: در صورت تصویب مجلس و فقها پذیرش وقف دانشگاه آزاد از سوی سازمان اوقاف ضروری است؛ اما در حال حاضر باید بر مبانی فقهی وقف در شورای نگهبان بحث و بررسی صورت گیرد.
اگر وقف اموال دانشگاه آزاد مشکلی وجود نداشته باشد وقف نامه با پلاک های ثبتی به سازمان اوقاف ارسال می شود و در این زمان اجرای آن برای سازمان اوقاف لازم است.

برنا: آیا تاکنون مدرکی مبنی بر وقف اموال دانشگاه آزاد به سازمان اوقاف ارائه شده است؟
کایینی:  با صراحت اعلام می کنم که هیچ مدرکی مبنی بر وقف نامه دانشگاه آزاد در اختیار سازمان اوقاف قرار داده نشده است اگر هم وقفی صورت گرفته باشد سازمان اوقاف هیچ مدرکی در این خصوص ندارد.

برنا: در صورت صحت وقف دانشگاه آزاد تولیت آن با چه کسی است؟
کایینی:  باید راجع به تولیت دانشگاه آزاد تصمیم گیری شود. در حال حاضر قانون، متولی اموال وقفی را هیأت امنا ذکر کرده که در غیر این صورت غیرقانونی است و باید تصمیمات لازم در خصوص آن گرفته شود.

برنا: به عنوان آخرین سوال چه کسی می تواند متولی اموال وقفی را تعیین کند؟
کایینی: فرد واقف خود متولی آن را مشخص می کند و حتی می تواند در موارد مصرفی اموال خود نیز تصمیم گیری کند.